Damian Frej – dr inż., adiunkt Politechniki Świętokrzyskiej w Kielcach

Marek Jaśkiewicz – dr hab. inż., prof. Politechniki Świętokrzyskiej w Kielcach

Piotr Krzemień – dr inż., Politechnika Koszalińska, Biuro Badania Wypadków Drogowych – Koszalin

Dotychczasowy stan wiedzy

Jak się okazuje, już z nieaktualnego w niniejszym zakresie, raportu Instytutu Transportu Samochodowego [Dąbrowska-Loranc M. i in., Badania…] (2015-2018 r.), zatwierdzonego przez Krajową Radę Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego wynika, że 7% pieszych przekraczało jezdnię przy nadawanym dla nich czerwonym sygnale, 5% pieszych przekraczając jezdnię na przejściach dla pieszych rozmawiało przez telefon, 1% pisało sms, 1% słuchało muzyki. Na marginesie można wspomnieć, że ponad 80% nie stosowało wymaganych elementów odblaskowych poza obszarem zabudowanym. W raporcie tym stwierdzono także, iż 0,03% kierowców nie stosuje się do obowiązku zatrzymania na czerwonym świetle. Zbiorczo przedstawiono to na rys. 1-5.

Rys. 1. Udział procentowy pieszych przekraczających jezdnię na czerwonym świetle w poszczególnych województwach – badania Instytutu Transportu Samochodowego

Rys. 2. Udział procentowy pieszych rozmawiających przez telefon w czasie przechodzenia przez jezdnię w poszczególnych województwach – badania Instytutu Transportu Samochodowego

Rys. 3. Udział procentowy pieszych słuchających muzyki w czasie przechodzenia przez jezdnię w poszczególnych województwach – badania Instytutu Transportu Samochodowego

Rys. 4. Udział procentowy pieszych piszących wiadomości tekstowe w czasie przechodzenia przez jezdnię w poszczególnych województwach – badania Instytutu Transportu Samochodowego

Rys. 5. Udział procentowy pieszych stosujących elementy odblaskowe w obszarach niezabudowanych – badania Instytutu Transportu Samochodowego

Wpływ korzystania z telefonów komórkowych przez pieszych na bezpieczeństwo ruchu drogowego w Polsce był szeroko omawiany na przestrzeni ostatnich lat. W licznych badaniach i analizach podejmowano próbę zrozumienia, jak rosnące uzależnienie od technologii wpływa na liczbę i charakter wypadków drogowych z udziałem pieszych. Badania przeprowadzone w 2012 roku przez [Gądek-Hawlena T., Nowoczesne…] pokazują, że aż 15% wypadków drogowych w Polsce z udziałem pieszych było związanych z nieuważnym korzystaniem z telefonów komórkowych.

W 2015 roku [Lipińska E.J. i in., Pokolenie…] przeprowadzili badania dotyczące wpływu technologii mobilnych na dzieci. Autorzy stwierdzili, że wprowadzenie sygnalizacji świetlnej dostosowanej do osób korzystających z telefonów komórkowych mogłoby zmniejszyć liczbę wypadków z udziałem pieszych o 10%, jak miało to miejsce w innych krajach.

W 2017 roku [Stefański R.A., Zakaz…] przeprowadził analizę skuteczności regulacji prawnych dotyczących zakazu korzystania z telefonów komórkowych przez kierowców. Wyniki pokazują spadek liczby wypadków o 12% po wprowadzeniu zakazu.

W 2018 roku [Gierszewski J. i in., Bezpieczeństwo…] przedstawili statystyki dotyczące wypadków drogowych z udziałem pieszych, wskazując na 8461 wypadków i 873 ofiary śmiertelne. Uznali, iż wprowadzenie zakazu korzystania z telefonów mogło wpłynąć na zmniejszenie tej liczby.

W 2019 roku [Sosik K. i in., Aspekt…] badali wpływ korzystania z telefonów komórkowych przez pieszych na bezpieczeństwo na skrzyżowaniach drogowych. W wyniku wprowadzonych ograniczeń liczba wypadków zmniejszyła się o 7%.

W 2023 roku [Zielińska A. i in., Stan bezpieczeństwa…] przeprowadzili badania oceniające wpływ przepisów zakazujących korzystania z telefonów komórkowych przez pieszych na przejściach. Zauważono 6% spadek liczby wypadków z udziałem pieszych w porównaniu do roku poprzedniego.

Celowym zatem było skonfrontowanie ówczesnych badań z aktualnymi, albowiem dostęp do telefonów komórkowych jest coraz bardziej powszechny, a przede wszystkim od tamtego czasu znacznie staniały usługi internetowej transmisji danych, co przekłada się na dużo większe możliwości ich ciągłego wykorzystywania w czynnościach życia codziennego.

Badania z 2021 – 2022 r.

We wcześniejszych badaniach [Frej D. i in., Smartphone…] Autorzy zamieścili następujące stwierdzenia. Składały się one z dwóch części – ankietowej i obserwacyjnej.

Badanie ankietowe przeprowadzono na Politechnice Świętokrzyskiej na Wydziale Pojazdów Samochodowych i Transportu w dniach 15.10.2021 – 01.09.2022 r. Zrealizowane badania potwierdziły, że piesi spacerujący po ulicy oraz korzystający z przejść dla pieszych często korzystają z telefonów komórkowych. W badaniu wzięło udział 451 kobiet i 369 mężczyzn. Największą grupę, bo 342 osoby, stanowiły osoby w wieku 18-25 lat. Dodatkowo w badaniu wzięło udział 231 osób w wieku 26-35 lat, 158 w wieku 36-45 lat, 57 w wieku 46-60 lat i 32 osoby powyżej 60. roku życia. Należy zaznaczyć, że 100% respondentów posiada telefon komórkowy z dostępem do Internetu.

Charakterystyka respondentów pod względem częstości korzystania z telefonu komórkowego podczas przechodzenia przez przejście dla pieszych z uwzględnieniem płci została przedstawiona na rys. 6. Podczas przechodzenia przez przejście dla pieszych zawsze z telefonu komórkowego korzysta 18,85% kobiet oraz 11,92% mężczyzn. Czasami z telefonu komórkowego podczas przechodzenia przez przejście dla pieszych korzysta 21,06% kobiet i 21,14% mężczyzn. Sporadycznie z telefonu komórkowego podczas przechodzenia przez przejście dla pieszych korzysta 19,73% kobiet i 26,89% mężczyzn. Od czasu do czasu z telefonu komórkowego podczas przechodzenia przez przejście dla pieszych korzysta 18,85% kobiet i 13,55% mężczyzn. Jedynie 21,51% kobiet i 26,56% mężczyzn nie nigdy nie korzysta z telefonu komórkowego podczas przechodzenia przez przejście dla pieszych.

Rys. 6. Częstość korzystania z telefonu komórkowego przez respondentów podczas przechodzenia przez przejście dla pieszych

Należy zaznaczyć, że 21,29% kobiet oraz 20,05% mężczyzn zdecydowanie nie korzysta z telefonu komórkowego podczas przechodzenia przez przejście dla pieszych, raczej nie korzysta z telefonu aż 29,49% kobiet oraz 31,71% mężczyzn. Podkreślić należy, że pomimo możliwości otrzymania mandatu karnego aż 25,50% kobiet i 23,58% mężczyzn raczej korzysta z telefonu podczas przechodzenia przez przejście dla pieszych oraz 21,06% kobiet i 20,60% mężczyzn respondentów deklaruje, że korzysta z telefonu podczas przechodzenia przez przejście dla pieszych (rys. 7).

Rys. 7. Charakterystyka respondentów z uwzględnieniem płci pod względem korzystania z telefonu komórkowego podczas przechodzenia przez przejście dla pieszych

Charakterystyka respondentów pod względem najczęściej wykonywanej czynności w telefonie komórkowym podczas przechodzenia przez przejście dla pieszych z uwzględnieniem podziału na płeć została przedstawiona na rys. 8. Spośród respondentów korzystających z telefonów komórkowych podczas przechodzenia przez przejście dla pieszych aż 32,86% kobiet i 35,58% mężczyzn najczęściej słucha muzyki, 35,71% kobiet i 22,70% mężczyzn rozmawia przez telefon, 16,19% kobiet i 16,56% mężczyzn pisze sms lub wiadomości na portalach społecznościowych, 10% kobiet i 19,02% mężczyzn ogląda filmy oraz 5,24% kobiet i 6,13% mężczyzn najczęściej przegląda portale społecznościowe.

Rys. 8. Czynności najczęściej wykonywane w telefonie komórkowym przez respondentów podczas przechodzenia przez przejście dla pieszych

W celu sprawdzenia wiarygodności badań ankietowych zostały przeprowadzone w katedrze Pojazdów Samochodowych i Transportu w Politechnice Świętokrzyskiej w Kielcach, badania obserwacyjne na skrzyżowaniu łączącym ulicę Warszawską z ulicą Pocieszka w Kielcach. Obserwacje prowadzone zostały w godzinach od 8:00 do 12:00 oraz od 14:00 do 16:00. Badania obserwacyjne miały na celu identyfikację osób użytkujących telefon komórkowy podczas przechodzenia przez przejście dla pieszych. Badania zostały zrealizowane w dni robocze (poniedziałek i środę) o takiej samej porze dnia i godzinie.

Wyniki obserwacji zachowania pieszych zostały przedstawione w tabeli 1. Podczas realizowanych badań obserwacyjnych przez dwa dni na wszystkich przejściach dla pieszych łącznie przeszło 5680 osób. Pierwszego dnia 2854 osoby, drugiego dnia 2826 osób. Przeprowadzone badania obserwacyjne potwierdziły, że przez wybrane skrzyżowania często każdego dnia przechodzi duża część mieszkańców Kielc. Wśród tych osób aż 1241 korzystało z telefonu komórkowego. Do obserwacji wybrano trzy pory dnia. Pierwsza pora dnia od godziny 8 do 10, kiedy najwięcej osób rozpoczyna pracę. Druga pora dnia od 10 do 12, kiedy najczęściej jest przerwa śniadaniowa w pracy, oraz trzecia pora od 14 do 16 kiedy osoby wracają z pracy do domu.

Pierwszego dnia w pierwszej porze pomiarowej przez przejścia dla pieszych przeszły 632 osoby, wśród nich zaobserwowano aż 156 (24%) z telefonem komórkowym. Należy zaznaczyć, że najwięcej osób z telefonem komórkowym zaobserwowano na przejściu dla pieszych numer 2 (51 osób), zaś najmniej na przejściu dla pieszych nr 4 (23 osoby).

Realizowane badania pierwszego dnia w drugiej porze pomiarowej wykazały, że przez obserwowane przejścia dla pieszych przeszło łącznie 657 osób, wśród nich wyróżniono aż 175 (26%) z telefonem komórkowym. Należy zaznaczyć, że najwięcej osób z telefonem komórkowym zaobserwowano na przejściu dla pieszych numer 2 (55 osób), zaś najmniej na przejściu dla pieszych nr 1 (33 osoby).

Pierwszego dnia w trzeciej porze pomiarowej przez przejścia dla pieszych przeszły 934 osoby, wśród nich zaobserwowano aż 301 (32%) z telefonem komórkowym. Należy zaznaczyć, że najwięcej osób z telefonem komórkowym zaobserwowano na przejściu dla pieszych numer 2 (96 osób), zaś najmniej na przejściu dla pieszych nr 4 (43 osoby).

Drugiego dnia w pierwszej porze pomiarowej przez przejścia dla pieszych przeszły 652 osoby, wśród nich zaobserwowano aż 163 (25%) z telefonem komórkowym. Należy zaznaczyć, że najwięcej osób z telefonem komórkowym zaobserwowano na przejściu dla pieszych numer 2 (48 osób), zaś najmniej na przejściu dla pieszych nr 1 (23 osoby).

Drugiego dnia w drugiej porze pomiarowej przez przejścia dla pieszych przeszło 756 osób, wśród nich zaobserwowano aż 219 (25%) z telefonem komórkowym. Należy zaznaczyć, że najwięcej osób z telefonem komórkowym zaobserwowano na przejściu dla pieszych numer 2 (68 osób), zaś najmniej na przejściu dla pieszych nr 1 (28 osób).

Drugiego dnia w trzeciej porze pomiarowej przez przejścia dla pieszych przeszło 808 osób, wśród nich zaobserwowano aż 228 (28%) z telefonem komórkowym. Należy zaznaczyć, że najwięcej osób z telefonem komórkowym zaobserwowano na przejściu dla pieszych numer 2 (82 osoby), zaś najmniej na przejściu dla pieszych nr 4 (39 osób).

Tab. 1. Wyniki obserwacji

Badania z 2023 r.

W 2023 r. przeprowadzono badania eksperymentalne, które polegały na obserwacji zachowania pieszych przechodzących przez kieleckie przejścia dla pieszych [Frej D. i in., Badania…], [Frej D., Phone…] oraz [Frej D. I in., Use…]. Podczas obserwacji liczono pieszych korzystających z danego przejścia w ciągu 51 cykli z wyszczególnieniem osób, które korzystały z takich urządzeń jak telefon komórkowy, słuchawki lub poruszały się, prowadząc obok siebie rower lub hulajnogę. Również rejestrowany był czas pokonania przejścia przez pieszego oraz czas trwania sygnału zielonego i czerwonego. Badania przeprowadzone zostały w 3 punktach miasta Kielce na 5 przejściach dla pieszych, na skrzyżowaniach o wysokim natężeniu ruchu kołowego i pieszego. Wszystkie analizowane przejścia zaliczają się do przejść kolizyjnych wyposażonych w sygnalizację świetlną.

Wszystkie badania zostały zrealizowane w dniach pracujących w godzinach od 10:00 do 12:00. Badania obserwacyjne były realizowane w trzy osoby. Dwie osoby po przeciwnych stronach przejścia dla pieszych dokonywały obserwacji zachowania pieszych. Trzecia osoba dokonywała pomiaru czasu trwania sygnałów sygnalizacji świetlnej oraz czasu przejścia pieszych przez przejście dla pieszych. W przypadku każdego przejścia dla pieszych dokonano 20 pomiarów czasu trwania sygnalizacji świetlnej oraz 20 pomiarów czasu przejścia pieszych przez przejście dla pieszych. Pomiary z obserwacji zachowania pieszych po zakończonych badaniach zostały porównane przez osoby obserwujące oraz uśrednione do dalszych analiz.

Badanie pierwsze. Przejście dla pieszych na skrzyżowaniu ulicy Warszawskiej z aleją Tysiąclecia Państwa Polskiego

Pierwszym badanym obiektem, przedstawionym na rys. 9, jest kolizyjne przejście dla pieszych z ruchem kierowanym za pomocą sygnalizacji świetlnej zlokalizowane na skrzyżowaniu ulicy Warszawskiej i alei Tysiąclecia Państwa Polskiego. Skrzyżowanie to stanowi ważny punkt sieci drogowej Kielc. W pobliżu badanego obiektu znajduje się uczelnia wyższa, liczne punkty usługowe, sklepy oraz przystanki komunikacji miejskiej, co generuje duże natężenie ruchu pieszych w różnych grupach wiekowych. Badanie na danym skrzyżowaniu zostało przeprowadzone w dniu 13.03.2023 r.

Rys. 9. Miejsce przeprowadzenia badania 1. – skrzyżowanie ulicy Warszawskiej z aleją Tysiąclecia Państwa Polskiego

W czasie trwania 51 cykli zmiany świateł z badanego przejścia skorzystało 304 osoby, z czego 268 osób weszło na zielony sygnał, 24 osoby wchodziło na przejście na zielony migający sygnał sygnalizatora oraz 12 osób zaczęło pokonywanie przejścia na czerwonym sygnale przy zamkniętym ruchu pojazdów. Dane te zostały przedstawione na rys. 10. Żadna z osób nie skorzystała z danego przejścia na czerwonym sygnale sygnalizatora przy otwartym ruchu pojazdów.

Rys. 10. Badanie na skrzyżowaniu ulicy Warszawskiej i alei Tysiąclecia Państwa Polskiego

Badanie drugie. Przejście dla pieszych na skrzyżowaniu ulicy Świętokrzyskiej i ulicy Warszawskiej

Kolejnym badanym obiektem, przedstawionym na rys. 11, jest kolizyjne przejście dla pieszych z ruchem kierowanym za pomocą sygnalizacji świetlnej, zlokalizowane na skrzyżowaniu ulic Świętokrzyskiej i ulicy Warszawskiej. Skrzyżowanie to również cechuje się wysokim natężeniem ruchu kołowego ze względu na odbywający się tamtędy ruch tranzytowy pojazdów w kierunku drogi ekspresowej S74. Wzmożony ruch pieszych spowodowany jest znajdującymi się w pobliżu szkołą ponadpodstawową, galerią handlową oraz innymi obiektami. Badanie na danym skrzyżowaniu odbyło się w dniu 22.05.2023 r.

Rys. 11. Miejsce przeprowadzenia badania nr 2 – skrzyżowanie ulicy Świętokrzyskiej i ulicy Warszawskiej

W czasie trwania 51 cykli zmiany świateł z badanego przejścia skorzystało 326 osób, z czego 288 osób weszło na zielony sygnał, 29 osób wchodziło na przejście na zielony migający sygnał sygnalizatora oraz 9 osób zaczęło pokonywanie przejścia na czerwonym sygnale przy zamkniętym ruchu pojazdów. Dane te zostały przedstawione na rys. 12. Żadna z osób nie skorzystała z danego przejścia na czerwonym sygnale sygnalizatora przy otwartym ruchu pojazdów.

Rys. 12. Liczba pieszych, którzy skorzystali z przejścia przy ulicy Świętokrzyskiej w trakcie trwania 51 cykli

Z danych przedstawionych na rys. 13 wynika, że ze 100% osób, które skorzystały z danego przejścia w trakcie badania, 41% nie korzystało z żadnych urządzeń dodatkowych (słuchawki, telefon komórkowy). Z kolei odnotowano 42 pieszych z telefonem, 32 osoby korzystające ze słuchawek, 12 pieszych rozmawiających przez telefon oraz 7 osób aktywnie użytkujących telefon podczas pokonania przejścia dla pieszych. W trakcie przeprowadzenia badania z danego przejścia również skorzystało 98 pieszych idących z rowerem lub hulajnogą.

Rys. 13. Stosunek liczby pieszych ogółem do liczby pieszych korzystających z urządzeń dodatkowych

Badanie trzecie zostało przeprowadzone na przejściu zlokalizowanym przy skrzyżowaniu ulicy Warszawskiej oraz ulicy Świętokrzyskiej.

Podobnie jak w przypadku obiektu badawczego numer 2, na tym przejściu, szczególnie w godzinach szczytu, zauważalne jest większe natężenie ruchu kołowego i pieszego. Badanie zostało przeprowadzone w dniu 22.05.2023 r. Miejsce przeprowadzenia badania 3., czyli skrzyżowanie ulicy Warszawskiej oraz ulicy Świętokrzyskiej, zostało przedstawione na rys. 14.

Rys. 14. Miejsce przeprowadzenia badania nr 3 – skrzyżowanie ulicy Warszawskiej oraz ulicy Świętokrzyskiej

W czasie trwania 51 cykli zmiany świateł z badanego przejścia skorzystało 326 osób, z czego 225 osób weszło na zielony sygnał, 4 osoby wchodziły na przejście na zielony migający sygnał sygnalizatora oraz 2 osoby zaczęły pokonywanie przejścia na czerwonym sygnale przy zamkniętym ruchu pojazdów. Dane te zostały przedstawione na rys. 15. Żadna z osób nie skorzystała z danego przejścia na czerwonym sygnale sygnalizatora przy otwartym ruchu pojazdów.

Rys. 15. Liczba pieszych, którzy skorzystali z przejścia przy ulicy Warszawskiej w trakcie trwania 51 cykli

Z danych przedstawionych na rys. 16 wynika, że ze 100% osób, które skorzystały z danego przejścia w trakcie badania, 57% nie korzystało z żadnych urządzeń dodatkowych (słuchawki, telefon komórkowy). Z kolei odnotowano 20 pieszych z telefonem, 23 osoby korzystające ze słuchawek, 3 pieszych rozmawiających przez telefon oraz 8 osób aktywnie użytkujących telefon podczas pokonania przejścia dla pieszych. W trakcie przeprowadzenia badania, 46 pieszych przeszło przez skrzyżowanie, prowadząc obok siebie rower lub hulajnogę.

Rys. 16. Stosunek liczby pieszych ogółem do liczby pieszych korzystających z urządzeń dodatkowych

Badanie czwarte. Przejście dla pieszych na skrzyżowaniu ulicy Świętokrzyskiej i alei Solidarności

Następne badanie przeprowadzone zostało w dniu 25.05.2023 r. na skrzyżowaniu ulicy Świętokrzyskiej i alei Solidarności. Obiekt badawczy przedstawiony został na rys. 17. W ciągu dnia z przejścia przy ulicy Świętokrzyskiej korzysta wielu pieszych ze względu na jego lokalizację tuż przy galerii handlowej oraz znajdujące się w okolicy duże osiedla mieszkaniowe.

Rys. 17. Miejsce przeprowadzenia badania 4. – skrzyżowanie ulicy Świętokrzyskiej i alei Solidarności

W czasie trwania 51 cykli zmiany świateł z badanego przejścia skorzystało 367 osób, z czego 288 osób weszło na zielony sygnał, 75 osób wchodziło na przejście na zielony migający sygnał sygnalizatora , zaś 4 osoby zaczęły pokonywanie przejścia na czerwonym sygnale przy zamkniętym ruchu pojazdów. Nie zarejestrowano żadnej osoby, która weszła na przejście na czerwonym sygnale przy otwartym ruchu pojazdów. Liczba pieszych, którzy skorzystali z przejścia przy ulicy Świętokrzyskiej w trakcie trwania 51 cykli, została przedstawiona na rys. 18.

Rys. 18. Liczba pieszych, którzy skorzystali z przejścia przy ulicy Świętokrzyskiej w trakcie trwania 51 cykli

Z danych przedstawionych na rys. 19 wynika, że ze 100% osób, które skorzystały z danego przejścia w trakcie badania, 52% nie korzystało z żadnych urządzeń dodatkowych (słuchawki, telefon komórkowy). Z kolei odnotowano 37 pieszych z telefonem, 45 osób korzystających ze słuchawek, 19 pieszych rozmawiających przez telefon oraz 14 osób aktywnie użytkujących telefon podczas pokonania przejścia dla pieszych. W trakcie przeprowadzenia badania, 60 pieszych skorzystało z danego przejścia, prowadząc obok siebie rower lub hulajnogę.

Rys. 19. Stosunek liczby pieszych ogółem do liczby pieszych korzystających z urządzeń dodatkowych

Piąte badanie zostało przeprowadzone również dnia 25.05.2023r i obejmowało przejście dla pieszych znajdujące się na skrzyżowaniu alei Solidarności oraz ulicy Świętokrzyskiej.

Badane przejście przy alei Solidarności zostało przedstawione na rys. 20.

Rys. 20. Miejsce przeprowadzenia badania 5. – skrzyżowanie alei Solidarności oraz ulicy Świętokrzyskiej

W czasie trwania 51 cykli zmiany świateł z badanego przejścia skorzystało 270 osób, z czego 261 osób weszło na zielony sygnał sygnalizatora, 8 osób wchodziło na przejście na zielony migający sygnał sygnalizatora oraz 1 osoba zaczęła pokonywanie przejścia na czerwonym sygnale przy zamkniętym ruchu pojazdów. Nie zarejestrowano żadnej osoby, która weszła na przejście na czerwonym sygnale przy otwartym ruchu pojazdów. Liczba pieszych, którzy skorzystali z przejścia przy alei Solidarności w trakcie trwania 51 cykli, została przedstawiona na rys. 21.

Rys. 21. Liczba pieszych, którzy skorzystali z przejścia przy alei Solidarności w trakcie trwania 51 cykli

Z danych otrzymanych w wyniku przeprowadzonego badania, przedstawionych na rys. 22, wynika, że ze 100% osób, które skorzystały z danego przejścia w trakcie badania, 40% nie korzystało z żadnych urządzeń dodatkowych (słuchawki, telefon komórkowy). Należy podkreślić, że odnotowano 69 pieszych z telefonem, 24 osoby korzystające ze słuchawek, 18 pieszych rozmawiających przez telefon oraz 15 osób aktywnie użytkujących telefon podczas pokonywania przejścia dla pieszych. W trakcie przeprowadzenia badania, 36 pieszych skorzystało z danego przejścia, prowadząc obok siebie rower lub hulajnogę.

Rys. 22. Stosunek liczby pieszych ogółem do liczby pieszych korzystających z urządzeń dodatkowych

Porównanie wyników

Współczynnik istotności statystycznej wynosi p = 0,0001 (tab. 2) i jest mniejszy niż przyjęty poziom istotności (0,05). Zatem rodzaj skrzyżowania wpływa na zachowanie pieszych. Należy więc zaznaczyć, że najwięcej pieszych z telefonem komórkowym odnotowano na przejściu dla pieszych znajdującym się na skrzyżowaniu alei Solidarności i ulicy Świętokrzyskiej – 69 osób. Na tym przejściu najwięcej osób również aktywnie użytkowało telefon – 15 osób. Najwięcej pieszych korzystających ze słuchawek w trakcie przejścia odnotowano na przejściu przy skrzyżowaniu ulicy Świętokrzyskiej oraz alei Solidarności – 45 osób. Na tym przejściu najwięcej osób również rozmawiało przez telefon – 19 pieszych.

Tab. 2. Zestawienie zachowania pieszych na poszczególnych badanych skrzyżowaniach

Zestawienie zachowania pieszych na poszczególnych badanych skrzyżowaniach zostało przedstawione na rys. 23. Należy zaznaczyć, że łącznie podczas badań obserwacyjnych zaobserwowano 219 pieszych z telefonem komórkowym, 144 pieszych korzystających z słuchawek, 244 pieszych z rowerami lub hulajnogami (jadących nie zliczano). Ponadto podczas badań aż 60 pieszych przechodząc przez przejście dla pieszych rozmawiało przez telefon oraz 58 pieszych aktywnie użytkowało telefon komórkowy (osoby kierujące wzrok wyłącznie na ekran telefonu komórkowego). Podczas badań obserwacyjnych odnotowano 773 pieszych, którzy przechodząc przez przejście dla pieszych nie korzystali z żadnych urządzeń rozpraszających uwagę.

Rys. 23. Zestawienie zachowania pieszych na poszczególnych skrzyżowaniach

Współczynnik istotności statystycznej wynosi p = 0,0001 (tab. 3) i jest mniejszy niż przyjęty poziom istotności (0,05). Zatem rodzaj skrzyżowania wpływa na przechodzenie pieszych przez przejście dla pieszych z sygnalizacją świetlną. Należy więc zaznaczyć, że zdecydowana większość pieszych na każdym z badanych skrzyżowań wchodziła na przejście na zielonym sygnale sygnalizatora – łącznie takich osób odnotowano 1330. Najwięcej pieszych skorzystało z przejścia na zielonym sygnale migającym na przejściu znajdującym się na skrzyżowaniu ulicy Świętokrzyskiej i alei Solidarności – 75 osób. Pieszych wchodzących na czerwonym sygnale z kolei najwięcej było na skrzyżowaniu ulicy Warszawskiej i alei Tysiąclecia Państwa Polskiego – 12 osób. Ten fakt może być spowodowany krótkim czasem trwania nadawania sygnału zielonego dla pieszych w stosunku do średniego czasu potrzebnego na pokonanie danego przejścia przez jednego pieszego.

Tab. 3. Zestawienie zachowania pieszych pod względem zastosowania się do sygnalizacji świetlnej

Zestawienie zachowania pieszych pod względem zastosowania się do sygnalizacji świetlnej na poszczególnych skrzyżowaniach zostało przedstawiona na rys. 24.

Rys. 24. Zestawienie zachowania pieszych pod względem zastosowania się do sygnalizacji świetlnej na poszczególnych skrzyżowaniach

Procentowy podział zachowania pieszych przechodzących przez przejście dla pieszych został przedstawiony w tabeli 4. Należy zauważyć, że największy udział procentowy pieszych przechodzących przez skrzyżowanie z telefonem komórkowym w dłoni został odnotowany na skrzyżowaniu 5 i wyniósł 26%. W przypadku pieszych korzystających z słuchawek największy udział procentowy pieszych został odnotowany na skrzyżowaniu 2 i 4 i wyniósł po 12%. Piesi z rowerem lub hulajnogą najczęściej przechodzili przez przejście dla pieszych na skrzyżowaniu 3 (34%). Zauważyć należy, że piesi idący z rowerem lub hulajnogą stanowią jedynie 1% wszystkich pieszych na skrzyżowaniu 1. Piesi rozmawiający przez telefon stanowią odsetek nie większy niż 7%. Natomiast piesi aktywnie korzystający z telefonu komórkowego stanowią odsetek nie większy niż 6%. Ponadto należy zauważyć, że na skrzyżowaniu piątym podczas obserwacji przejścia dla pieszych jedynie 40 % wszystkich pieszych nie korzystało z żadnego urządzenia rozpraszającego uwagę.

Tab. 4. Procentowy podział zachowania pieszych przechodzących przez przejście dla pieszych

Procentowe zestawienie zachowania pieszych pod względem zastosowania się do sygnalizacji świetnej zostało przedstawione w tabeli 5. Należy zauważyć, że powyżej 88% pieszych przechodzących przez przejście dla pieszych korzysta prawidłowo z sygnalizacji świetlnej (przechodzi wyłącznie podczas nadawanego sygnału zielonego). Podczas obserwacji aż 20% wszystkich pieszych przechodzących przez przejście dla pieszych na skrzyżowaniu 4 weszło na przejście podczas nadawanego sygnału zielonego migającego. W przypadku pozostałych przejść dla pieszych odsetek ten nie był większy niż 9%. Podczas badań obserwacyjnych żaden z pieszych nie wszedł na przejście dla pieszych w trakcie nadawanego sygnału czerwonego i otwartego ruchu pojazdów. Jedynie na przejściu dla pieszych na skrzyżowaniu 5 żaden z pieszych nie wszedł na przejście podczas nadawanego sygnału czerwonego. Na pozostałych przejściach dla pieszych odsetek takich osób wyniósł od 1% do 4%.

Tab. 5. Procentowe zestawienie zachowania pieszych pod względem zastosowania się do sygnalizacji świetlnej

Wnioski dla wszystkich powyższych badań

Obserwacja czterech przejść w 2022 r. wykazała, że około 22-37% pieszych korzysta z telefonów komórkowych podczas przechodzenia przez przejścia. Jest to 3-5 razy więcej osób niż wskazano w badaniach ITS, który podał, iż było to łącznie 7%. Wynika z tego, że potwierdziły się badania ankietowe w tym zakresie, choć respondenci nieco zaniżali swoje negatywne zachowania (ok. 20% dla opcji „korzystam czasami”).

Badania przeprowadzone w 2023 r. na pięciu przejściach wskazują, że w stosunku do badań ITS (7% korzystających z telefonów na różne sposoby), od ok. dwukrotności do aż ok. dziewięciokrotności wzrosła liczba pieszych korzystających na różne sposoby z telefonów komórkowych i innych urządzeń elektronicznych z trzymającymi telefon w ręku włącznie, podczas przekraczania przejść dla pieszych (ok. 14-60%). Część osób trzymała telefony w ręce (9-26%), stąd trudno sam ten fakt ocenić jako niespełnienie ustawowego obowiązku, więc uśredniając można szacować, że wzrost tych negatywnych zachowań wyniósł ok. 3-5 razy.

Piesi korzystając z telefonu komórkowego na przejściu dla pieszych idą wolniej. Nie zwracają uwagi na przejeżdżające samochody i często wkraczają na przejście dla pieszych bez zastanowienia i wcześniejszego sprawdzenia. Piesi korzystający z telefonu komórkowego na przejściu dla pieszych nie zwracają uwagi na sygnalizacje świetlną, lecz podążają za tłumem innych pieszych.

Zmalała, względem badań ITS (7%), liczba osób, które weszły na sygnale czerwonym, ponieważ było to od ok. 0,3% do 4%, niemniej jednak znaczna liczba pieszych wchodziła przy sygnale zielonym migającym, a zatem przechodzenie kończyło się najczęściej na sygnale czerwonym. Było to ok. 2-26%, lecz analogicznej sytuacji ITS nie opisał, więc nie mamy porównania.

Nie było przedmiotem niniejszych badań określenie procentu osób korzystających z rowerów, hulajnóg elektrycznych lub urządzeń transportu osobistego na przejściu dla pieszych, a zatem wbrew przepisom. Badania ITS z 2018 r. także nie zawierały tak wyodrębnionych danych. W trakcie obserwacji opisanych przejść dla pieszych były osoby przejeżdżające przejścia na ww. urządzeniach, jednak ich zliczenie wymagałoby ponownej analizy materiału wideo.

Każdego roku dochodzi do coraz większej liczby wypadków, których przyczyną było korzystanie z telefonów komórkowych. Przykładowo, między rokiem 2020 a 2023 liczba takich incydentów wzrosła o 15%.

Z policyjnych, niestety nieweryfikowanych co do przyczyn – po zapadnięciu prawomocnych rozstrzygnięć [Popiel, J., Znaczna…], [Popiel, J., Ważne…], statystyk wynika, że w latach 2020-2023 ogólna liczba wypadków z udziałem pieszych w Polsce zmniejszyła się, ale nadal odnotowuje się znaczący odsetek incydentów związanych z wtargnięciem na przejście dla pieszych. Według Policji [Komenda Główna Policji, Raporty…] w 2020 roku takie przypadki stanowiły 19.87% wszystkich wypadków z udziałem pieszych, w 2021 roku 19.66%, w 2022 roku 19.70%, a w 2023 roku 19.83%. Obecnie, po zmianie przepisów w zakresie pierwszeństwa pieszych, odnotowuje się jednak wzrost kolizji przed przejściami dla pieszych.

Należy podkreślić, że pieszy wchodząc i przechodząc przez jezdnię, ma obowiązek obserwować otoczenie i reagować na ewentualne zagrożenia oraz sytuację z pojazdami, czyli zachować szczególną ostrożność. W sytuacji, gdy osoba przechodząca przez jezdnię rozmawia przez telefon lub koncentruje się na ekranie telefonu, nie często jest w stanie w porę zareagować na potencjalne zagrożenie.

Tak znaczny wzrost ryzykownych zachowań pieszych podczas przechodzenia przez przejścia być może wynika z faktu, że na badanych skrzyżowaniach sygnalizacja świetlna koordynuje ruch pieszych i pojazdów, co zmniejsza ostrożność pieszych. Ale równie dobrze może to potwierdzać tezę o upowszechnieniu się transmisji internetowej w telefonach komórkowych i coraz większej liczbie urządzeń dedykowanych do współpracy z telefonami, np. słuchawki. Można pokusić się o dyskusję, czy rozszerzenie pierwszeństwa pieszych, błędnie nazywane w przekazie medialnym jako bezwzględne, nie spowodowało negatywnego efektu psychologicznego w postaci zwiększenia tolerancji ryzyka i wadliwego wnioskowania, że to wyłącznie kierujący odpowiadają za bezpieczeństwo pieszych.

Bibliografia

1. Dąbrowska-Loranc, M., Skoczyński, P., Wackowska-Ślęzak, J., Zielińska, A., Bany, P., Buttler, I., Krupińska, I., Kresowski, K., Krystman, T., Sicińska, K., Wnuk, A. (2018), Badania zachowań pieszych i relacji pieszy-kierowca. Instytut Transportu Samochodowego; https://www.krbrd.gov.pl/wp-content/uploads/2020/12/Badanie-zachowan-pieszych-i-relacji-pieszy-kierowca-wrzesien-grudzien-2018-r.pdf
2. Frej, D., Jaśkiewicz, M. (2023). Projekt badawczy – Badania obserwacyjne zachowań pieszych przechodzących przez przejścia dla pieszych o ruchu kierowanym.Politechnika Świętokrzyska;
3. Frej, D. (2024). Phone use by pedestrians – pilot studies. The Archives of Automotive Engineering – Archiwum Motoryzacji, 104(2), 5-18. https://doi.org/10.14669/AM/175257
4. Frej, D., Jaśkiewicz, M., Poliak, M., (2023). Use of mobile phones by vehicle drivers, Logistyka Wojskowa [w druku];
5. Frej, D.; Jaśkiewicz, M., Poliak, M.; Zwierzewicz, Z. Smartphone Use in Traffic: A Pilot Study on Pedestrian Behavior. Appl. Sci. 2022, 12, 12676. https://doi.org/10.3390/app122412676
6. Gądek-Hawlena, T. (2012). Nowoczesne urządzenia mobilne a bezpieczeństwo uczestników ruchu drogowego. Wydawnictwo WSGE.
7. Lipiñska EJ, Matthewman S, Zipser W, Mayer-Wydra M. (2015). Pokolenie smombów.
8. Popiel, J. (2021). Znaczna część wypadków nie trafia do statystyk – ocenia Janusz Popiel. Pobrane z: https://www.prawodrogowe.pl/informacje/rozmowy/znaczna-czesc-wypadkow-drogowych-nie-trafia-do-statystyk-ocenia- (dostęp: 15.09.2024 r.).
9. Popiel, J. (2021). Ważne analizy, ale też wątpliwości (część 1÷4). Pobrane z:
   https://www.prawodrogowe.pl/informacje/statystyka/janusz-popiel-wazne-analizy-ale-tez-watpliwosci-czesc-1 (dostęp: 15.09.2024 r.). oraz części kolejne.
10. Stefański, R.A. (2017). Zakaz korzystania z telefonu komórkowego podczas kierowania pojazdem. Paragraf na Drodze.
11. Gierszewski J, Bajorski B. (2018). Bezpieczeństwo pieszych uczestników ruchu drogowego. Ujęcie statystyczne i prawne. Studia nad Bezpieczeństwem.
12. Sosik K, Pawłowska, P. (2019). Aspekt bezpieczeństwa pieszych na skrzyżowaniach drogowych z sygnalizacją świetlną. Autobusy: technika, eksploatacja, systemy transportowe.
13. Zielińska A, Skoczyński, P. (2023). Stan bezpieczeństwa ruchu drogowego w Polsce w 2023 roku. Obserwatorium BRD.
14. Komenda Główna Policji (2024). Raporty o stanie bezpieczeństwa ruchu drogowego w Polsce za lata 2020-2023.